Review by Werner Ero for MUSIC EMOTION Magazine
Deze test wijkt op een aantal aspecten nogal sterk af van waar ik mij de afgelopen jaren op audiogebied mee bezig heb gehouden. Het betreft hier namelijk een paar kleine monitorluidsprekers uit een wat lagere prijsklasse van een voor mij geheel onbekend merk. Ingrediënten die zelfs al vooraf tot een bepaalde bedachtzaamheid en argwaan van mijn kant hebben geleid. Waarom? Kleine weergevers worden vaak onlosmakelijk gekenmerkt door een behoorlijke hoeveelheid compromissen. Vooral het ontbreken van geloofwaardige timbres, een miniatuur schaalgrootte en hinder van dynamiek compressie bij zelfs al lage volumes, kunnen behoorlijk storende factoren zijn. Daarbij wijken ze ook nog vaak dermate sterk van het streven naar werkelijk muzikaal realisme af, dat ik er maar zelden ongeremd en niet zonder nadrukkelijk hifigevoel naar kan luisteren. Waarom ik ze dan toch met veel plezier heb getest kunt u in het nu volgende verhaal lezen.
Eigenlijk is het best amusant, want bovenstaande intro is met afstand de minst uitnodigende die ik ooit in mijn hifi carrière heb geschreven. Maar er is geen letter van gelogen en ik ervaar op enkele positieve uitzonderingen na, inderdaad maar zelden muzikaal plezier bij het beluisteren van een willekeurige mini monitor. Dat het er nu dan toch uiteindelijk van is gekomen is vooral een indirecte verdienste van Frank Vermeylen. Hij is de persoon achter de Belgische high-end audio importeur Very Fine Solutions en vertegenwoordigd prachtige merken als Tidal luidsprekers, Thrax versterkers, Synergistic Research kabels en accessoires, de digitale audioproducten van MSB, de prijsgunstige elektronica van Exogal, het akoestische maatregelenpakket van Artnovion en last but not least de luidsprekers van het hier besproken Russell K. Frank is erg kritisch en dus niet iemand die zomaar een willekeurig merk in zijn assortiment opneemt. Wanneer hij zegt dat het echt de moeite waard is om ernaar te luisteren, kan er vanuit worden gegaan dat het om echt bijzondere producten gaat.
Very Fine Solutions
Voorafgaande aan de test nodigt hij mij dan ook uit om zowel met de complete Russell K. productlijn als ook de andere merken uit zijn portfolio in zijn prachtige nieuwe Antwerpse onderkomen kennis te komen maken. Op de locatie aangekomen besef ik vervolgens meteen dat ik met het simpele woord ‘woonhuis’ dit werkelijk prachtige onderkomen enorm te kort doe. De omschrijving ‘stadsvilla’ past namelijk veel beter bij dit grote, voorname en statige pand. ‘Fijn dat je er bent Werner, want behalve het kennismaken met mijn producten, vind ik het natuurlijk ook ontzettend leuk om je dit nieuwe onderkomen met zijn brede scala aan mogelijkheden te laten zien. Hoewel er al veel werk is verricht zal je zometeen ook zien dat we (Frank en zijn vrouw Martine) er nog lang niet zijn.’ Tijdens de rondleiding vallen er twee aspecten direct op. Enerzijds is dat ‘wauw wat een indrukwekkend pand met een zo mogelijk nog indrukwekkender grandeur’, maar ook het besef dat hoe hoger we qua verdieping komen, des te meer er nog moet gebeuren! ‘Je beseft natuurlijk ook wel dat zo’n project als dit niet ‘even’ in een paar maanden is te realiseren. Vooral doordat we bij ieder deel wat we strippen ook weer nieuwe extra uitdagingen tegenkomen. Einddoel van dit alles is dat het naast onze privéwoning, ook een bruisend muziekcentrum zal gaan worden. Aan de ene kant de werkelijk tot in het kleinste detail perfect afgewerkt showroom ‘gevuld’ met de bijzondere audioproducten die ik hier namens mijn bedrijf Very Fine Solutions in de Benelux vertegenwoordig, maar zeker ook bruisend door de verschillende ruimtes die we op de bovenste verdieping aan het creëren zijn. Het is de bedoeling om hier op termijn een drietal conservatorium studenten te kunnen huisvesten, waarbij er op de benedenverdieping een speciale akoestisch geïsoleerde oefenruimte zal worden ingericht. En wat is er mooier om dan af en toe gezamenlijk van muziek te genieten?’ Na deze uitleg bewonderen we de verschillende ruimtes waaronder de zeer ruime ‘living’. Hier vinden we verschillende opstellingen gebruikmakend van zowel de werkelijk prachtige creaties van het Duitse high-end luidsprekermerk Tidal, als ook een eerste visuele kennismaking met de vloerstaande Red 120 en Red 150 van de zeer ervaren Engelse ontwerper Russel Kauffman, beter bekend als Russell K.
Bijzondere creaties
Bij het zien van deze twee modellen strijden verschillende indrukken om voorrang. Ja, ook deze vloerstaande modellen zijn door hun hoekige uitstraling toch wel weer meteen typisch (conservatief) Engels. Maar… de zwarte pianolak uitvoering van deze Red 150 blijkt ook echt pianolak te zijn! Dus vele laklagen die iedere afzonderlijk zijn gepolitoerd voor een hele fraaie, diepe glans. Een volgend aspect wat opvalt is dat ook het echte houtfineer van de hier gepresenteerde Red 120, veel mooier en dieper van tint is als ik in deze prijsklasse en eigenlijk ook ver daarboven normaliter tegenkom. Daarbij zijn beide modellen ook van dichtbij, werkelijk tot in het kleinste detail perfect afgewerkt en oogt het totaalgeheel nog eens artistiek door de in wit aangebrachte ‘handtekening’ van Russell K. op de chassisrand van de tweeters. In de werkkamer van Frank in het souterrain, kom ik dan tenslotte voor het eerst oog in oog te staan met de Red 50 en de wat grotere Red 100 monitorweergevers. Eerstgenoemde is daarbij afgewerkt in een werkelijk schitterend en ‘spannend’ gekozen walnootfineer, terwijl de tweede wederom in de perfect aangebrachte zwarte pianolak is uitgevoerd.
Red 50
Door de gekozen verhoudingen, de compacte afmetingen van 31 cm hoog, 20,5 breed en 20 cm diep in samenspel met een 2-weg configuratie, roept de Red 50 vanaf het allereerste moment herinneringen op aan de bekende Rogers LS3/5A BBC-monitor uit de zeventiger jaren. Maar de tijd heeft natuurlijk niet stilgestaan en naast de visuele overeenkomsten blijkt het bij de Red 50 al snel in veel opzichten om een compleet andere luidspreker te gaan. In basis gaat het om een volledig ongedempte(!) kast die op de baffle van 1,9 cm na, verder uit 1,6 cm MDF is vervaardigd en aan de achterzijde is voorzien van kleine basreflexpoort die is afgestemd op 55 Hz. De enige inwendige akoestische sturing bestaat uit een paneel met enkele op strategische plaatsen aangebrachte openingen. Aan de voorzijde verzorgt een soft dome tweeter van 2,5 cm het hoog, terwijl een 12,5 cm papierunit voor het middenen laag zorgdraagt. Het opgegeven frequentiebereik bestrijkt in een normale kamer tenslotte 45 Hz tot 22 kHz bij een zeer vriendelijke 8 Ohm impedantie. Vermeldenswaard is tenslotte nog het 12 dB/octaaf wisselfilter, waarbij zich maar één componenten per unit in de signaalweg bevindt en een enkel paar hoogwaardige connectoren alle soorten kabelverbindingen kunnen verwerken.
Luisteren 1
De eerste luisterindrukken ontstaan in de werkkamer van Frank, waar een Apple MacBook Pro en een piepkleine MyAmp versterker/DAC van Micromega, een paar Russell K. Red 50 exemplaren aanstuurt. Het geheel staat mooi praktijkgericht op een lang dressoir opgesteld en komt zodoende eigenlijk heel goed overheen met de wijze waarom veel mensen zo’n Red 50 waarschijnlijk in hun huiskamer zullen opstellen. Terwijl de muziek tijdens Frank’s uitleg zacht op de achtergrond staat te spelen, ben ik mij al vanaf de eerste seconde bewust dat dit niet de ‘standaardweergave’ voor speakers van deze afmetingen is. Want in tegenstelling tot het vaak bekende dunne en bedeesde geluid, hoor ik hier een opmerkelijk hoge coherentie in combinatie met een ruimte vullend en vooral opvallend artefactvrij geluid! Na ook nog even kortstondig naar de grotere Red 100 langs een andere wand van de kamer te hebben geluisterd, besef ik dat ontwerper Russel Kaufmann met zijn ervaring opgedaan bij grote namen als Wharfdale, Monitor Audio, Morel en Bowers & Wilkins, zijn luidsprekers wezenlijk anders ontwerpt dan het gros van de andere merken. Vooral het vrije, ongekleurde, ongedwongen en toch precieze, natuurlijke karakter zorgen voor ontspannen genieten zonder de muzikale boodschap en spanning te missen. Na ook naar verschillende andere bijzonder fraaie producten uit het Very Fine Sounds productpallet te hebben geluisterd, is het de hoogste tijd om een paar Red 50 luidsprekers in de auto te laden. Eenmaal weer thuis aangekomen is het allereerste wat ik doe ze in onze woonkamer uitpakken en links en rechts op de uithoeken van ons 150 cm lange tv-meubel plaatsen. Versterker van dienst is hier de trouwe Naim Nait 5i in combinatie met een CD 5i cd-speler, terwijl verder ook van Netflix, tv zenders en Blu-ray discs met de nodige speelfilms gebruik is gemaakt. Hoewel onze kijk- en luisterafstand met 4,3 meter bovengemiddeld veel is voor deze beperkte breedte, gaat het toch meteen opvallend goed van start. Meteen hoor ik ook nu weer dat opmerkelijk homogene en coherente geluid. Alsof er maar één zeer goede enkele coaxiale unit muziek staat te maken. Dit in combinatie met dat typerende neutrale maar ook weer ongedwongen muzikale karakter zorgt voor langdurig ontspannen luisteren. Audiofiel gezien zou je deze Red 50’s ook als ‘snel’ en transparant kunnen typeren en ze voelen zich bij vele muzieksoorten en stijlen helemaal thuis. Net zoals het goed gedefinieerde en ongekleurde midden en hoog, blijkt ook het aanwezige laag over opvallend goede kwaliteiten te beschikken. Daarbij worden er geen moment valse accenten gelegd en zit het kwalitatief dichter bij strak en zonder opsmuk, dan overtrokken en vet. Qua tonale opbouw is er wel een goede suggestie van wat er in het diepere laag gebeurd, maar zijn de Red 50’s niet in staat om echt serieuze drukopbouw te leveren. Ook wat betreft een fysieke sensatie zijn deze weergevers niet thuis. Daar staat echter wel tegenover dat deze weergevers bij gebruik van een goede versterker, aanmerkelijk luider kunnen spelen dan u zou verwachten met behoud van hun hoge kwaliteiten.
Luisteren 2
Om te bepalen waar deze hoogwaardige dreumesen werkelijk maximaal toe in staat zijn, verplaats ik beide Red 50’s naar de luisterruimte. Daar komen ze op twee solide stands van 65 cm hoog te staan (Stand 6 van Dynaudio) en kan ik starten met het zoeken naar de best mogelijke opstelling in mijn ruimte. Niet meer geheel verrassend blijken de Red 50’s daar opvallend ongevoelig voor te zijn en dat is natuurlijk vooral een heel waardevol iets bij plaatsing in een normale huiskamer. Uiteraard krijg je wat meer laagdruk als je dichter in de buurt van de achterwand komt en neemt ook de ruimtelijk vrijheid bij zo’n volledig vrije opstelling behoorlijk toe. Maar het is allemaal veel minder uitgesproken dan ik gewend ben. Met andere woorden kun je deze weergevers dus niet snel echt verkeerd opstellen. 150 cm tot 240 cm uit elkaar en enigszins indraaien doet de rest. Als versterkers geven in deze ruimte een prijstechnisch mooi bij de Red 50 aansluitende Hegel H90 en een tweetal high-end mastodonten acte de présence. De eerste is de ultra stabiele Mark Levinson No.585, terwijl mijn eigen referentie Zanden 6000 het maximaal haalbare vormt. Nee, deze laatste twee zullen nooit en te nimmer met zo’n gunstig geprijsde weergever worden gecombineerd. Wat echter niet wil zeggen dat het niet nuttig, interessant en vooral leuk is om te ervaren of de weergave dan nog verder verbeterd of dat het op een gegeven moment niet meer verder gaat. Met zijn zachte, vloeiende en evenwichtige karakter met veel grip en controle, blijkt de Hegel uitstekend met de Russel K.’s te combineren. Mede door de optimale plaatsing in de luisterruimte en diens zeer goede akoestische eigenschappen, is het beeld nu veel groter en losser dan ik het zowel in de werkruimte bij Frank als onze eigen woonkamer heb gehoord. Toch is het ook mooi dat de tonale balans en totaalindruk veel minder zijn verschoven dan ik had verwacht en deze weergevers zowel qua plaatsing als opstelling aanmerkelijk minder gevoelig zijn dan gemiddeld. De enorme prijstechnische sprong naar de kostbare Mark Levinson uit zich vooral in een substantiële toename van gemak, rijkere en meer verzadigde klankkleuren, een hogere belastbaarheid en een nog wat groter stereobeeld. Geheel overeenkomstig zijn nog veel hogere prijs maakt de Zanden 6000 zijn reputatie wederom waar. Het is jammer dat maar weinig mensen dit soort combinaties ooit kunnen horen, maar het is gewoon bizar wat zo’n extreem goede versterker met de weergave van zo’n goede monitor als de Red 50 kan doen. Vooral het totaal kunnen ontdoen van enig hifigevoel is een prachtige kers op de muzikale taart. Maar het zijn uiteindelijk toch de schaalgrootte, de dynamische contrasten en de muzikale geloofwaardigheid die nog het meeste toenemen. In het volledig donker lukte het mij tenslotte om enkele vrienden compleet voor de gek te houden. Want terwijl ze dachten naar kleine vloerstaanders te luisteren, sloeg het ongeloof pas echt toen ze bij ingeschakelde verlichting zagen dat ze voor de gek waren gehouden! Het blijft ook heel leuk en bizar dat je zo’n groots geluid uit zulke kleine speakers kunt krijgen. Voor mij het bewijs dat het totaalconcept van deze Russell K. weergevers in ieder geval dik in orde is. De enige echte tekortkoming aan de Red 50’s vind ik tenslotte het deels ontbreken van een echt hoogtebeeld. In deze prijsklasse natuurlijk veel minder een issue dan bij echte dure high-end weergevers, maar voor mij toch wel een beetje jammer. Zelfs met de Zanden versterker lukte het uiteindelijk niet om hoogtebeeld verder dan maar een klein stukje hoger dan de bovenzijde van de luidsprekerbehuizingen te krijgen. Breedte- en diepte hebben zeker ook hun grenzen, maar geven verder wel een goede indruk van schaalgrootte en het totaaloverzicht. De sterkste aspecten aan de Red 50 modellen blijven echter bij alle gebruikte versterkers de zeer goede coherentie, snelheid, kleuringsvrijheid, een vloeiend gepresenteerde muzikaliteit en een soort van natuurlijke correctheid zonder te veel de nadruk te leggen op de opnamekwaliteit.
Conclusie
De Russell K. Red 50 weergevers zijn er werkelijk in geslaagd om mij een stuk positiever naar kleine monitorweergevers te laten kijken. Natuurlijk weet ik al lang dat kleine luidsprekers heel ruimtelijk kunnen klinken, weinig hoeven te kleuren en op een aanstekelijke manier muziek kunnen maken. Maar in veel van die gevallen vind ik het gemis aan werkelijk natuurlijke timbres, de storend hoge mate aan compressie en het ontbreken aan enige fysieke impact zo groot dat het mij al snel begint te storen. Toch zijn deze bijzondere Red 50 weergevers deels een ander verhaal. Weliswaar delen ze met hun soortgenoten het ontbreken van werkelijke fysieke impact, terwijl het gepresenteerde 3D stereobeeld zelfs nog wat beperkter is als de beste concurrenten uit hun prijsklasse. Maar… wat een fraaie coherentie en wat een goed gekozen balans tussen (aanstekelijke) muzikaliteit en snelheid/natuurlijk detail! Verder is hier ook een prachtige constante definitie over het weergegeven frequentiebereik en een meer dan goede focus op het muzikale gebeuren zonder al te nadrukkelijk te worden. Voor powerrock zijn deze kleintjes natuurlijk niet ideaal, terwijl ook grote klassieke werken uiteindelijk hun benodigde rijke timbres, overzicht en schaalgrootte missen. Maar zoekt u een natuurlijk klinkende allround weergever met een zeer evenwichtig karakter, opvallend brede inzetbaarheid en een prettige plaatsingsongevoeligheid. Dan is deze aan een breed scala van elektronica goed presterende weergever, echt een bijzonder goede keuze!
Original article: Werner Ero for MUSIC EMOTION Magazine